در طول قرن‌ها این مسجد چند مرتبه تخریب و بازسازی شده و در مقاطع مختلف تاریخی نیز بر وسعت مسجدالحرام که کعبه را در بر گرفته افزوده شده است. این مسجد و خانة خدا نسبت‌های ویژه‌ای با خاندان پیامبر(ص) و خصوصاً حضرت مهدی(ع) دارد که در این مطلب به اختصار به برخی از ابعاد این موضوع، در رابطه با امام عصر(ع) می‌پردازیم.

حج میعاد تشرف
حضور سبز حضرت بقیـ［‌الله، حجـ［‌بن الحسن(ع) در مراسم حج، به ویژه در عرفات و منی، سبب شده که تعداد قابل توجهی از عاشقان آن حضرت، در ایام حج، گل رویش را مشاهده کنند و به آرزوی خود برسند.

علی بن مهزیار اهوازی می‌گوید: «من، بیست مرتبه به زیارت خانة خدا مشرف شدم، در حالی که در تمام این سفرها، قصدم، دیدن امام زمان(ع) بود؛ چون شنیده بودم، هر سال، در ایام حج، آن حضرت، برای زیارت خانة خدا به مکه می‌رود».۲

آیت‌الله سید محسن امین عاملی (ره) صاحب کتاب ارزشمند «اعیان الشیعـ［» می‌گوید: «… این جانب، به مکه مشرف شدم و در همه جا، از طواف گرفته تا عرفات، منی و مشعر، دل در شور و عشق حضرت ولی‌عصر(ع) داشتم؛ چون با الهام از روایات و استفاده از اخبار، یقین داشتم که آن بزرگوار، همه ساله، در موسم حج، تشریف دارند و مناسک را به جای می‌آورد».۳

سرانجام این هر دو تن، اوّلی پس از بیست سال و دومی پس از هفت سال شرف دیدار می‌یابند و جان خسته‌شان را رمقی همیشگی می‌بخشند.
ابن قولویه به سند خود از ابی عبدالله بن صالح روایت کرده است که آن حضرت را در برابر حجرالاسود،  زمانی که مردم برای بوسیدن آن کشمکش می‌کردند، دیده است. آن حضرت(ع) فرمودند: «به این نحو، مأمور نشده‌اند».۴

ظهور امام مهدی(ع)
بنابر روایات، ظهور حضرت مهدی(ع) در مکه و در کنار کعبه رخ خواهد داد. امام صادق(ع) در این رابطه به مفضل‌بن عمر، فرمودند:
«ایشان به تنهایی ظهور می‌کنند و به تنهایی به سوی کعبه رفته، وارد آن می‌شوند و به تنهایی شب را سپری می‌کنند. پاسی از شب که گذشت و چشم‌ها را خواب در ربود، جبرئیل، میکائیل و دیگر ملائکه در حالی که به صف ایستاده‌اند، بر ایشان نازل می‌شوند. جبرئیل به آن حضرت(ع) عرضه می‌دارد:

« سرور من گفته‌ات مقبول و امرت نافذ است».
 حضرت هم دستشان را به چهره او کشیده و [این آیه را تلاوت] می‌فرمایند:

«حمد و سپاس از آن خداوندی است که وعده‌اش را در مورد ما محقق و ما را وارث زمین کرد که در هر کجای بهشت که خواستیم مسکن گزینیم؛ آه که چه اجر عمل‌کنندگان، خوب [و زیبا] است۵».۶

صبح شنبه عاشورای موعود ـ هنگام قیام ـ امام(ع) وارد مسجدالحرام می‌شوند و دو رکعت نماز رو به کعبه و پشت به مقام به جا می‌آورند و پس از دعا به درگاه الهی به نزدیک کعبه رفته، با تکیه بر حجرالاسود رو به جهانیان نموده، اولین خطبه تاریخی خویش را ایراد می‌کنند.۷
اصلاحات مهدوی در مکه
منحرف شدن اسلام از مسیر اصلی‌اش بعد از پیامبر(ص)، و شدت فتنه‌ها در عصر غیبت‌، تا آنجا پیش می‌رود که برخی، حج را دستمایة تجارت و تفریح و نام و نان قرار داده، برخی از کشورهای اسلامی، از حج منع شده و به سبب ناامنی راه‌ها، برخی حجاج، غارت می‌شوند،۸ امّا روزی که حضرت بقیـت الله(ع) ظهور کنند، به جهت رشد تربیتی و اخلاقی تمام این مشکلات حل می‌شود و همة زمان‌ها، مکان‌ها و افراد، طعم شیرین عدالت را می‌چشند.

امام صادق(ع) در این خصوص می‌فرمایند: «نخستین چیزی که از عدالت قائم ظاهر می‌شود، این است که منادی اعلام می‌کند: آنان که طواف مستحبی می‌کنند، مطاف‌ (محل طواف) و حجر الاسود را برای کسانی‌که طواف واجب می‌کنند، خالی کنند».۹

امام صادق(ع) در این رابطه می‌فرماید:
«حضرت قائم(ع) ساختمان مسجد الحرام را ویران می‌کند و آن را به ساختمان نخستین و اندازة اصلی‌اش باز می‌گرداند. مسجد پیامبر(ص) را نیز پس از ویران کردن به اندازة اصلی‌اش باز می‌گرداند و کعبه را در جایگاه اصلی‌اش می‌سازد».۱۰

مسجدالحرام پس از رحلت پیامبر(ص) تا کنون بارها گسترش داده شده و از هر سو، بر آن افزوده شده است، اما با همة اینها باز هم به وضعیت اصلی خویش و نقطه‌ای که ابراهیم(ع) برای آن خط‌کشی کرد، نرسیده است، زیرا پایه‌ها و حدود اصلی آن در «حزوره‌» ـ نقطه‌ای  میان صفا و مروه ـ است. امام صادق(ع) در پاسخ فردی که از حدود مسجدالحرا ‌پرسید که: «آیا آنچه را به مسجدالحرام افزوده‌اند، جزو آن است یا نه؟»

فرمودند: «آری! همه جزو مسجدالحرام است و با همة این افزودن‌ها، مساحت آن هنوز به نقشه‌ای که ابراهیم و اسماعیل برای مسجد ترسیم کردند، نرسیده است».۱۱

یکی دیگر از بهره‌مندی‌های کعبه که در خاتمة این روایات آمده، تسویه حساب با سارقان کعبه است. در حقیقت، امام زمان(ع) به هنگام ظهور، کعبه را از لوث آنان پاک می‌فرماید.

تولیت این حرم الهی، درگذر زمان، به دست افراد نالایقی سپرده شد. امام صادق(ع) فرمودند: «دستان طایفه بنی شیبـه را که از دزدان کعبه هستند، قطع می‌کند و بر کعبه می‌آویزد».۱۲

یکی دیگر از بهره‌های حرم، امنیتی است که در دولت کریمة امام زمان(ع) بر آن سایه می‌افکند. امام صادق(ع) پس از توبیخ و مؤاخذة ابوحنیفه به خاطر انحراف علمی و برداشت‌های ناقصش، از او پرسیدند: «منظور از «سیروا فیها لیالی و ایّاماً آمنین‌» چیست؟». ابوحنیفه گفت: گویا مراد، پیمودن فاصلة میان مکه و مدینه باشد.

امام(ع) در پاسخی نقض به او، فرمودند: «پس راهزنی‌هایی که میان مکه و مدینه صورت می‌گیرد، چیست؟» ابوحنیفه، عاجزانه ساکت ‌شد.
آنگاه امام(ع) فرمود: «مراد خداوند از «ومن دخله کان آمنا» کدام نقطه از زمین است؟» ابوحنیفه گفت:  مراد، کعبه است.
امام(ع) فرمودند: «پس چگونه برای ابن زبیر که در کعبه متحصن شده بود، آنگاه که حجاج کعبه را به منجنیق بست و ویران کرد و او را گرفت و کشت، امن نبود؟» او ساکت مانده بود.

آنگاه ابوبکر حضرمی به امام صادق(ع) عرض کرد: جواب این دو سوال چیست؟ آن حضرت فرمودند: «هنگامی که قائم آل محمد(ع) ظهور کند، همة این راه‌ها امن خواهد شد و هر کس با او بیعت کند و در جمع سپاهیان او در آید، در امان خواهد بود».۱۳
کلام آخر
مرحوم آیت‌الله سید محمدتقی موسوی اصفهانی، در بیان وظایف انسان‌ها نسبت ‌به امام زمان(ع)  می‌نویسد:
«حج رفتن به نیابت از آن حضرت، فرستادن نائبی که از طرف آن جناب حج انجام بدهد، طواف بیت الله الحرام به نیابت از او و نائب ساختن دیگری تا از طرف آن حضرت طواف کند، در روزگار قدیم، میان شیعیان متداول و مرسوم بود، و چندین روایت در استحباب این امر وارد شده است. نیز زیارت مشاهد رسول خدا و ائمة معصوم(ع) به نیابت از مولایمان صاحب الزمان(ع) و گرفتن نائب به این جهت، علاوه بر استحباب، از وظایف منتظران است».۱۴

حمید محمّدی
ماهنامه موعود شماره ۹۳

پی‌نوشت‌ها:
۱٫ اشاره به آیة «إنّ اوّل بیتٍ وضع للنّاس للّذی ببکـ［ مبارکاً». سورة آل عمران (۳)، آیة ۹۶٫
۲٫ دلائل الامامـ［، ص ۲۹۶؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۹٫
۳٫ دیدار با امام زمان(ع) در مکّه و مدینه، ص ۹۸٫
۴٫ ارشاد، ص۶۸۰؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۶۰٫
۵٫ سورة زمر (۳۹)، آیة ۷۴٫
۶٫ الزام الناصب، ج۲، ص۲۵۶؛ بشار＼الاسلام، ص۲۶۸٫
۷٫ الغیبـ［ نعمانی، ص ۱۲۱؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۲۲۳٫
۸٫ در این باره ر.ک: روزگار رهایی، ج ۲، فتنه‌های آخرالزمان؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۷۴٫
۹٫ کافی، ج ۴، ص ۴۲۷؛ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۷۴٫
۱۰٫ ارشاد، ص ۷۰۵؛ الغیبـ［ طوسی، ص ۲۹۷٫
۱۱٫ کافی، ج ۴، ص ۲۱۰، باب فضل الصلا＼ فی المسجد الحرام.
۱۲٫ علل الشرایع، ج ۱، ص ۲۱۹؛ عیون اخبار الرضا، ج ۱، ص ۲۷۳٫
۱۳٫ بحارالانوار، ج ۲، ص ۲۹۲٫
۱۴٫ مکیال المکارم فی فوائد الدعاء للقائم(ع)، ج ۲، صص ۳۱۰ ـ ۳۱۸ (با تلخیص).